Στις εκβολές ποταμών που ρέουν στη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Ατλαντικό Ωκεανό, κάθε υδατικό είδος φαίνεται να είναι μολυσμένο από ρύπανση μικροπλαστικών, σύμφωνα με μια ανησυχητική νέα μελέτη.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα μαλάκια, ειδικότερα οι μύδια και τα στρείδια, είναι τα περισσότερο επηρεασμένα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα μαλάκια είναι φίλτρα που επεξεργάζονται μεγάλα όγκο νερού για την απόκτηση τροφής.
Η μελέτη διεξήχθη ως μέρος του Διεθνούς Έργου “i-plastic” που ηγείται το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αυτόνομα ντε Βαρκελόνης (ICTA-UAB). Πανεπιστήμια σε Ιταλία, Πορτογαλία, Βραζιλία και Ισπανία συμμετείχαν επίσης στο έργο, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το JPI-Oceans.
Επίσης, η ομάδα i-plastic ανέλυσε την παρουσία μικρο- και νανοπλαστικών σε εκβολές ποταμών και τις παρακείμενες ακτές τους.
Tropical blue ocean with white sand and stones underwater in Hawaii. Ocean background
Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά:
το 85% των μυδιών και το 53% των στρειδιών βρέθηκαν να έχουν καταναλώσει μικροπλαστικά.
Επιπλέον, το 75% των θαλάσσιων ψαριών που εξαρτώνται από εκβολές ποταμών περιείχαν μικροπλαστικά ή συνθετικές ίνες στο στομάχι τους. Επιπλέον, πάνω από το 85% των ειδών στις παράκτιες περιοχές επηρεάζονται από την εκβολή ποταμών, όπως ο ευρωπαϊκός γάδος και ο νορβηγικός αστακός.
Τα νανοπλαστικά, λόγω του μικρότερου μεγέθους τους, αποτελούν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς μπορούν να διεισδύσουν στα κυτταρικά μεμβράνες.
“Η ρύπανση είναι διαδεδομένη σε εκβολές ποταμών και τις παρακείμενες ακτές τους, στη Μεσόγειο και σε τροπικές και ήπιες ζώνες”, δήλωσε η Patrizia Ziveri, ωκεανογράφος στο ICTA-UAB και συντονίστρια του έργου. Επίσης σημείωσε ότι η ποσότητα συγκεντρωμένων σωματιδίων στα ιζήματα έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στον ίδιο ρυθμό με την παγκόσμια παραγωγή πλαστικού. Επιπλέον, από το 2000, τα σωματίδια που κατατίθενται στον πυθμένα της θάλασσας έχουν τριπλασιαστεί. Αυτή η ρύπανση επεκτείνεται στα συστήματα κοραλλιογενών ύφαλων, προκαλώντας μείωση στην ανάπτυξή τους και απειλώντας παγκόσμια.
Υπογραφή της ανθρώπινης ρύπανσης
Οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι περιοχές κοντά σε αστικά κέντρα και εργοστάσια επεξεργασίας λυμάτων είναι ιδιαίτερα ρυπασμένες από μικροίνες. Αυτό είναι το πιο κοινό είδος μικροσωματιδίων. Όταν αυτά τα σωματίδια παγιδεύονται στον πυθμένα της θάλασσας, δεν υπόκεινται σε αποσύνθεση λόγω έλλειψης διάβρωσης, οξυγόνου και φωτός.
“Τα πλαστικά από τη δεκαετία του 1960 παραμένουν ακόμα στον πυθμένα της θάλασσας, αφήνοντας το σημάδι της ανθρώπινης ρύπανσης,” δήλωσε ο Michael Grelaud, ωκεανογράφος στο ICTA-UAB και συντονιστής του έργου.
Σωματίδια που δεν κατατίθενται στον πυθμένα μπορούν να μεταφερθούν από ρεύματα και παλίρροιες εκατοντάδες χιλιόμετρα μέσα σε λίγους μήνες. “Ένα μικροπλαστικό από τον ποταμό Έβρο στη Βορειοδυτική Μεσόγειο θάλασσα μπορεί να φτάσει στη Σικελία, στην Ιταλία, σε έξι μήνες,” είπε η Ziveri.
Βιοεπανόρθωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά
Οι ερευνητές επιμένουν ότι η βιοεπανόρθωση — η χρήση ζωντανών οργανισμών για την αφαίρεση ρυπαντικών από το νερό — είναι μία από τις λίγες πρακτικές επιλογές για τον περιορισμό της ρύπανσης από μικροπλαστικά στις παράκτιες θαλάσσιες περιοχές. Πειράματα στο εργαστήριο έδειξαν ότι κοινότητες φίλτρων-τροφοθετών μπορούν να αφαιρέσουν σχεδόν 90% των μικροπλαστικών από τα περιβάλλοντα ύδατα. Αυτό παρουσιάζει μία δυνητικά πολύ αποτελεσματική μέθοδο για την αντιμετώπιση αυτής της περιβαλλοντικής κρίσης.
Ψάρια και ρύπανση από μικροπλαστικά
Όπως συζητήθηκε παραπάνω, η ρύπανση από μικροπλαστικά, που περιλαμβάνει μικρά πλαστικά σωματίδια λιγότερα από πέντε χιλιοστά διαμέτρου, αποτελεί σοβαρή απειλή για τη θαλάσσια ζωή, ιδίως για τα ψάρια.
Αυτά τα πλαστικά προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως η αποσύνθεση μεγαλύτερων πλαστικών αποβλήτων, καλλυντικά προϊόντα και συνθετικές ίνες από ρούχα. Συσσωρεύονται στα ύδατα, δημιουργώντας σημαντικό περιβαλλοντικό κίνδυνο.
Η εισροή των μικροπλαστικών στα θαλάσσια οικοσυστήματα
Τα μικροπλαστικά φτάνουν στα θαλάσσια οικοσυστήματα μέσω του νερού που στρέφεται, των ποταμών και της άμεσης ρίψης στον ωκεανό. Στον ωκεανό, αυτά τα σωματίδια αναμιγνύονται με το φυσικό περιβάλλον, καθιστώντας τα σχεδόν αδιάκριτα από το περιβάλλον. Τα ψάρια, που λανθασμένα θεωρούν τα μικροπλαστικά τροφή, καταναλώνουν αυτά τα σωματίδια, με άμεσες συνέπειες στην υγεία.
Επίπτωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά στα ψάρια
Όταν τα ψάρια καταναλώνουν μικροπλαστικά, τα σωματίδια μπορούν να προκαλέσουν φυσικά εμπόδια και εσωτερικές βλάβες. Επιπλέον, τα μικροπλαστικά συχνά μεταφέρουν τοξικές ουσίες. Αυτές περιλαμβάνουν βιομηχανικά χημικά και ρυπαντικά, τα οποία μπορούν να επικεντρωθούν στα ιστά των θαλάσσιων οργανισμών. Αυτή η συσσώρευση επηρεάζει όχι μόνο την υγεία και την αναπαραγωγική ικανότητα των ψαριών, αλλά αποτελεί κίνδυνο και για τους καταναλωτές ψαριών σε υψηλότερα στρώματα της τροφικής αλυσίδας, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων που καταναλώνουν ψάρια.
Πρόσφατες έρευνες εντοπίζουν συνεχώς μικροπλαστικά σε διάφορα είδη ψαριών, τόσο σε άγριες όσο και σε εκτρεφόμενες πληθυσμούς. Αυτές οι μελέτες υπογραμμίζουν την ευρεία διάδοση της ρύπανσης από μικροπλαστικά σε διάφορα θαλάσσια περιβάλλοντα. Οι ερευνητές μελετούν ενεργά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία, την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή των ψαριών, με τα πρώτα ευρήματα να δείχνουν προς διάφορα αρνητικά αποτελέσματα.
Στρατηγικές για τον αγώνα κατά της ρύπανσης από μικροπλαστικά
Η αντιμετώπιση του θέματος των μικροπλαστικών στους ωκεανούς μας απαιτεί τόσο προληπτικά όσο και διορθωτικά μέτρα. Η πρόληψη περιλαμβάνει τη μείωση της συνολικής χρήσης πλαστικού, τη βελτίωση της ανακύκλωσης και την απαγόρευση των μικροσφαιρίδων σε προϊόντα καταναλωτών. Διορθωτικά μέτρα περιλαμβάνουν τον καθαρισμό υπάρχουσας πλαστικής ρύπανσης και την ενίσχυση των διαδικασιών επεξεργασίας λυμάτων για την παγίδευση των μικροπλαστικών προτού φτάσουν στον ωκεανό.
Συνοψίζοντας, η παρουσία μικροπλαστικών στα ψάρια αποτελεί ένα κρίσιμο περιβαλλοντικό ζήτημα που απαιτεί άμεση προσοχή. Απαιτείται συλλογική προσπάθεια από ανθρώπους, βιομηχανίες και κυβερνήσεις παγκοσμίως για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης και την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας. Οι καταναλωτές μπορούν να συμβάλλουν με το να μειώσουν το ίχνος τους από πλαστικό και να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες οικολογικής φύσης.
Μικροπλαστικά στις εκβολές ποταμών
Τα μικροπλαστικά στις εκβολές ποταμών αποτελούν σοβαρή περιβαλλοντική ανησυχία. Οι εκβολές ποταμών, ως μεταβατικές ζώνες μεταξύ ποταμικών περιβάλλοντων και θαλάσσιων χώρων, είναι κρίσιμα οικοσυστήματα που συχνά υφίστανται τη μέγιστη επίπτωση της ρύπανσης από θαλάσσιες και επικαινιακές πηγές. Η επίδραση των μικροπλαστικών στις εκβολές ποταμών είναι πολυπλοκότα:
Επίδραση στη βιοποικιλότητα
Οι εκβολές ποταμών είναι πλούσιες σε βιοποικιλότητα, φιλοξενώντας διάφορα είδη ψαριών, πουλιών και φυτών. Τα μικροπλαστικά μπορούν να καταναλώνονται από τους θαλάσσιους οργανισμούς, προκαλώντας φυσική βλάβη και πιθανές τοξικολογικές επιπτώσεις. Αυτή η κατανάλωση μπορεί να συμβαίνει άμεσα ή μέσω της αλυσίδας τροφής, επηρεάζοντας μια ευρεία γκάμα οργανισμών.
Χημική ρύπανση
Τα μικροπλαστικά συχνά περιέχουν ή απορροφούν βλαβερές χημικές ουσίες. Όταν καταναλώνονται από την υδατική ζωή, αυτά τα χημικά μπορούν να επισωρευτούν, απειλώντας την υγεία των οργανισμών και ενδεχομένως μεταφέροντας αυτούς τους κινδύνους στην αλυσίδα τροφής, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
Αλλαγή στον βιότοπο
Η συσσώρευση μικροπλαστικών μπορεί να αλλάξει τις φυσικές ιδιότητες των βιοτόπων στις εκβολές ποταμών, επηρεάζοντας την ανάπτυξη και την υγεία διαφόρων υδρόβιων φυτών και ζώων.
Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
Καθώς οι άνθρωποι καταναλώνουν θαλασσινά από αυτές τις εκβολές ποταμών, υπάρχει ο κίνδυνος να καταναλωθούν μικροπλαστικά και συνδεόμενες χημικές ουσίες, με άγνωστες επιπτώσεις στην υγεία.
Επίδραση στις υπηρεσίες του οικοσυστήματος
Οι εκβολές ποταμών παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες οικοσυστήματος, όπως το φιλτράρισμα του νερού, ο έλεγχος πλημμύρων και ο ρόλος ως παιδικοί σταθμοί για τα ψάρια. Η παρουσία μικροπλαστικών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο αυτές τις υπηρεσίες, επηρεάζοντας τόσο το περιβάλλον όσο και τους ανθρώπινους πληθυσμούς που εξαρτώνται από αυτές.
Η αντιμετώπιση του θέματος των μικροπλαστικών στις εκβολές ποταμών απαιτεί τον συνδυασμό πολλαπλών προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της χρήσης και της παραγωγής πλαστικού, τη βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων, τη δημόσια εκπαίδευση και τη διεξαγωγή περαιτέρω έρευνας για να κατανοήσουμε πλήρως την επίδραση των μικροπλαστικών σε αυτά τα ζωτικής σημασίας οικοσυστήματα.
Author: Nikos Giovanidis
Ο Νίκος Γιοβανίδης είναι Διευθυντής της ΕΝΑΚ - Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία, με πάνω από τριάντα χρόνια ενεργής ενασχόλησης με την Ναυαγοσωστική.
