Ο βυθός της θάλασσας είναι γεμάτος ναυάγια όλων των τύπων πλοίων και σκαφών, όπως εκτιμάται από τον ΟΗΕ για την διατήρηση της οργάνωσης UNESCO, σε τρεις εκατομμύρια ναυάγια. Η πολιτιστική και αναμνηστική αξία των ναυαγίων είναι ευρέως αποδεκτή, αλλά οι επιστήμονες προχωρούν τώρα στην κατανόηση πώς τα ναυάγια είναι επίσης περιβαλλοντικά κειμήλια: δημιουργούν καταφύγια για θαλάσσια ζωή.
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Bioscience, η ομάδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι τα καταστραμμένα σκάφη αποτελούν ένα πλούσιο υποβρύχιο περιβάλλον για ποικιλία οργανισμών, από μικροσκοπικά βακτήρια έως μεγάλα θαλάσσια πλάσματα, προσφέροντας πολύτιμους περιβαλλοντικούς πόρους. Κατά βάση, τα καταστραμμένα σκάφη δημιουργούν τεχνητές δομές και υλικά που ξεχωρίζουν από το περιβάλλον γύρω τους.
Η μελέτη δείχνει αυτό που οι δύτες, οι ψαράδες και οι υποστηρικτές των τεχνητών υφάλων γνωρίζουν: μικροοργανισμοί, φύκια και αρθρόποδα όπως κοράλλια και σφουγγάρια ευδοκιμούν σε βυθισμένα ερείπια, και μικρά ψάρια βρίσκουν καταφύγιο στις σχισμές του βυθισμένου υλικού. Μεγαλύτερα ψάρια και αρπακτικά χρησιμοποιούν τα ναυάγια ως χώρους τροφοδοσίας και ξεκούρασης κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους.
Αν και τα ναυάγια αποτελούν εστίες βιοποικιλότητας, μπορούν επίσης να φιλοξενήσουν είδη εισβολικείς που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το περιβάλλον. Όταν τα ναυάγια φτάνουν στον πυθμένα της θάλασσας, παρέχουν μια νέα επιφάνεια που μπορεί να είναι κατάλληλη για εισβολές. Μη γηγενή είδη μπορεί επίσης να μεταφερθούν από τα ίδια τα πλοία, στο κύτος ή στο νερό των βαρελών, και στη συνέχεια να απελευθερωθούν όταν το ναυάγιο χτυπήσει στον πυθμένα.
“Τα ναυάγια στέκονται ως έντονες υπενθυμίσεις της περίπλοκης σχέσης μεταξύ του ανθρώπινου πολιτισμού και του φυσικού κόσμου. Από μικροοργανισμούς έως μεγάλα αρπακτικά και θαλάσσια θηλαστικά, υποστηρίζουν έναν ακμάζων βιότοπο που εμπλουτίζει τη βιοποικιλότητα με τρόπους που μόλις αρχίζουμε να κατανοούμε”, δήλωσε ο Peter Campbell από το Cranfield Forensic Institute στο Cranfield University.
Ο Campbell είναι μέρος μιας ομάδας επιστημόνων που περιλάμβανε επίσης το Εθνικό Ωκεανογραφικό και Ατμοσφαιρολογικό Γραφείο, το Γραφείο Διαχείρισης Ενέργειας του Ωκεανού, το Πανεπιστήμιο του Southern Mississippi, το Ulster University, το Πανεπιστήμιο του Edinburgh και το Woods Hole Oceanographic Institute στη Μασαχουσέτη. Η μελέτη τους εγείρει τη δυνατότητα καλύτερης κατανόησης της οικολογίας άλλων υποβρύχιων τεχνητών κατασκευών, όπως τα τεχνητοί υφάλοι.
Η επιτήρηση των χώρων ναυαγίων θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει τις μελλοντικές προσπάθειες για την προστασία των υδρόβιων ειδών που κινδυνεύουν από μεταβολές στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Η έρευνα ρίχνει νέο φως στη συνδεσιμότητα – την ικανότητα των ειδών να κινούνται ελεύθερα από τόπο σε τόπο για να βρουν τροφή και να αναπαράγονται. Βοηθά επίσης στην κατανόηση της περίπλοκης διαδικασίας γνωστής ως διαδοχή, γενικά πώς το μείγμα ειδών και οικοτόπων σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.
Άλλες πολύτιμες πληροφορίες περιλαμβάνουν διαδικασίες όπως η διαταραχή που προκαλείται από προσωρινές αλλαγές στις περιβαλλοντικές συνθήκες και η φθορά που προκαλείται από την καταστροφή του οικοτόπου.
Η ομάδα προτείνει τη δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου παρακολούθησης “βιοπολιτιστικής κληρονομιάς” για ναυάγια που είναι έτοιμα για επιστημονική εξερεύνηση, και την προστασία των ναυαγίων για την οικολογική και πολιτιστική τους αξία.
Author: Nikos Giovanidis
Ο Νίκος Γιοβανίδης είναι Διευθυντής της ΕΝΑΚ - Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία, με πάνω από τριάντα χρόνια ενεργής ενασχόλησης με την Ναυαγοσωστική.
